معرفی نقوش اصیل فرش ایرانی

فرش ایران سالهاست به عنوان یک نماد مهم در کنار نام ایران استفاده میشود و مسئولیت حفظ بخشی از تاریخ و فرهنگ را به دوش میکشد. طرح های فرش ایرانی از فراز و فرود های تاریخ و تحولات فرهنگی دور نماده است و هر کدام در مقطع زمانی و تکه ای از تاریخ ایران شکل گرفته است که بیان کننده آداب و رسوم و سنت ها و حتی تنوع و تقابل فرهنگ ها است. در این بین بررسی هر یک از طرح ها به منظور شناسایی و کسب اطلاعات و انتخاب مناسب تر فرش منزل ، امری ضروری است.

از جمله زیباترین نقش های اصیل که در فرش ایرانی در طول سالیان سال استفاده شده میتوان به نقوش زیر اشاره کرد: لچک و ترنج ، گلدانی، شکارگاهی ، قابی ، درختی ، بته ای ، شاه عباسی ، محرابی ،  اسلیمی ، سلاطین و مشاهیر ، چهار فصل ، گل فرنگ، محرمات ، ماهی در هم( هراتی ) ، ایلی ، آثار باستانی و ابنیه ی تاریخی ، تلفیقی، افشان ، اقتباسی ، ترکی ( ترکمنی) ، واگیره ای (بندی. تصویری) و گلستان همگی از نقوشی هستند که نمادی از یک فرهنگ، اتفاق یا رسم و رسوم به شمار می آیند که در ادامه به معرفی تعدادی از آنها می پردازیم.
طرح مرحمات از جمله زیباترین طرح فرش است که در آن فرش از طول به ردیف هایی موازی با دسته بندی مساوی تقسیم می شود که در آنها تزئینات خاصی مانند بته جقه ها ، گلها و برگ ها و شاخه های در هم تنیده جای گرفته است . این طرح از طرح های تاریخی از زمان هخامنشی است که صرفا به زمان اسلام محدود نمیشود که برروی ترمه و پارچه و زیر انداز و رو بالشتی و گاها لباس ها نقش بسته است. این طرح به قلمدانی نیز مشهور است. از معروف ترین فرش های مرحمات میتوان به قلمدانی سراسری گل ریز یا متن فرش تک رنگ یا الوان اشاره کرد. این طرح ها بدلیل برخورداری رنگ ها و نقش های متنوع به خوبی با مبلمان تک رنگ ست میشوند . به دلیل بافت خاص و شکل هندسی می توان طرح قلمدانی را پلی برای ارتباط دنیای دیروز و امروز و نماد سنت در دنیای مدرن دانست.
 
طرح قابی از طرح های مشهور فرش بافی ایران هستند . در این طرح قاب های چند ضلعی کنار هم قرار میگیرند و با تزئیناتی مثل گل و گلبرگ و شاخه ها تکمیل میشود. گاهی قاب ها نقش های متفاوت یا رنگ هایی با طیف رنگی مشابه دارند گاهی نیز نقش های همسان دارند. بعضی از آنها نیز اتفاقات شاهنامه فردوسی را به تصویر میکشند.
 
طرح آثار باستانی و ابنیه تاریخی یکی دیگر از انواع نقش فرش است که الهام گرفته از نقوش کاشی ها و تزئینات بناها و خود ابنیه است که گاها طراح قسمت هایی را برای زیبایی بیشتر و مطابق سلیقه خود به فرش اضافه میکند . اما این تغییرات به گونه ای است که در نگاه اول با دیدن فرش کاملا قادر به تشخیص طرح و بنای تاریخی هستید. در این بین طرح های فرعی نیز وجود دارند که زاده ی تفکر یک طراح هستند. این فرش ها معمولا در منازلی که کاربر علاقه خاصی به یک بنا دارد یا میخواهد فضایی سنتی در مرکز منزل خود ایجاد کند استفاده میشود.
 
طرح سلاطین و مشاهیر که مانند نقوش ابنیه و آثار تاریخی برگرفته از واقعه موجود و یک فرد حقیقی هستند. این نقش در فرش ها در ابتدا در کرمان بافته میشد سپس در مناطق دیگر نیز رواج پیدا کرد. میتوانن گفت تصویر افراد مشهور بر فرش برای خیلی ها صرفا جنبه تزئینی مانند تابلو فرش داشته و فرد با داشتن این نوع فرش نوعی احترام و علاقه برای افرادی که در نقش فرش بودند قائل شده بود.. تصویر افرادی مانند کریستف کلمب و اسکند و ... بر روی فرش ها نقش بست. هرچند امروزه از محبوبیت این نوع فرش ها کاسته شده و انواع دیگر فرش جهت سهولت استفاده و زیبایی در اختیار مردم قرار گرفته است.
 
نقوش فرش تاثیر بسزایی در خلق و خو و فضا دارند بطوریکه با آشنایی کامل آنها میتوانیم متناسب با نیاز شخصی انتخاب مناسب تری داشته باشیم. در این بین نقوش اصیل تر میتوانند فضای خانه را به محیطی سنتی و کلاسیک تبدیل کنند و نقوش هندسی تر مانند طرح قابی و افشان میتوانند فضا را امروزی تر جلوه دهند و قابلیت ترکیب با عناصر دکوراتیو بیشتری در اختیار ما قرار دهند.
نویسنده : یاسمن طهماسبی